BASKETBOL SPORCULARININ FİZYOLOJİK PROFİLİ

GİRİŞ

Basketbol sporu, dinamik koşullar altında, çoğu durumda yüksek hızda hareket ederken veya yön değiştirirken tamamlanabilen belirli beceriler gerektirir. Sonuç olarak, başarılı basketbol sporcuları oldukça zayıf bir vücut yapısını korurken yüksek güç, kuvvet ve çevikliğe sahip olma eğilimindedir. Beceri çalışmalarının çoğu yüksek yoğunlukta gerçekleştirilirken, yarışma süresi boyunca oyun taleplerini karşılamak için belirli bir düzeyde dayanıklılık önemlidir. Diğer takım sporlarıyla karşılaştırıldığında, aerobik talep futboldan daha az, ancak beyzbol ve voleyboldan daha fazladır. Sporcuların talepleri ve özellikleri pozisyona göre farklılık gösterse de, futbol gibi bir spor kadar büyük ölçüde farklı değildir. Bu makale, başarılı sporcuların fizyolojik profilini oluşturmak için elit basketbolcuların yapısal ve işlevsel taleplerine ilişkin bilimsel verileri araştırmaktadır.

ENERJİ TALEPLERİ

Basketbol oyunu sık sık başlama, durma ve yön değiştirmelerle karakterize edilir ve bunların tümü belirli bir süre boyunca devam eder. Bir lise sporcusu için oyunun bir çeyreği 8 dakika sürerken, ortalama bir oyun bölümü sadece 12-20 saniye sürebilir.20 Ancak, basketbol oyuncularının 48 dakikalık bir oyun sırasında yaklaşık 4500-5000 m (2,8-3,1 mil) kat ettikleri tespit edilmiştir.4 Ayrıca, simüle edilmiş bir antrenman oyununda, oyuncuların zamanın sadece %34,1'ini oynayarak, %56,8'ini yürüyerek ve %9,0'unu ayakta geçirdikleri tespit edilmiştir.20 Bu nedenle, hem aerobik hem de anaerobik metabolik sistemler gereklidir.3,4,24 Antrenman ve beslenme programları tasarlanırken, kalp atış hızına dayalı genel fiziksel yükün ve oksijen ihtiyacının maçlarda hücum antrenmanlarından daha fazla olduğuna dikkat etmek önemlidir.19 Son 20 yılda basketbolun fizyolojik gereksinimlerine ilişkin analizler, pozisyonlar arasında anaerobik metabolizmaya büyük ölçüde güvenildiğini,7 aerobik enerji sistemine ise ikincil derecede güvenildiğini göstermiştir.

Anaerobik enerji sistemleri yüksek yoğunluklu, kısa süreli kas kasılmaları için enerji sağlar ve ATP/PCr sistemi ile anaerobik glikolizden oluşur. İlki olan ATP/PCr, fosfokreatinden (PCr) enerji molekülü adenozin trifosfat (ATP) üretir ve kasın PCr molekülünü yenileme yeteneğine bağlıdır. İkincisi olan anaerobik glikoliz ise kas glikojeninden elde edilen glikoza dayanır. Genel olarak, anaerobik enerji sistemleri bir oyun sırasında meydana gelen büyük hacimli sıçramalar, sprintler, hızlanmalar ve yavaşlamalardaki başarıdan sorumludur.14,16 Araştırmalar, bir oyuncunun hareket modellerinde 1.000 değişiklik olacağını ve bu değişikliklerin ortalama her 2 saniyede bir meydana geldiğini;6 kasın hızlı bir şekilde büyük miktarda enerji üretme yeteneğine dayandığını ortaya koymuştur. Anaerobik enerji sistemini çalıştırmanın basketbol oyununda başarının anahtarı olduğu açıktır.

Aerobik enerji sistemi, glikoz ve yağı enerjiye dönüştürmek için oksijen kullanır ve aktif oyun süresinin yaklaşık %65'ini temsil eden daha düşük yoğunluklu ve daha uzun süreli hareketlerin sürdürülmesine yardımcı olur.16

Antrenörler genellikle basketbolda başarı için aerobik enerji sisteminin katkısını göz ardı eder; ancak aerobik kapasite, belirli bir süre boyunca yüksek yoğunluklu çalışmaların başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesiyle ilişkilidir. Örneğin, oyun sonuçlarından basketbola özgü tekrarlanan sprint yeteneği ile maksimum oksijen alımı (VO2max) arasında pozitif bir korelasyon bulunmuştur ve bu da oyunun son aşamalarında aerobik sistemin korunduğunu göstermektedir.17 Diğer çalışmalarda, VO2max simüle edilmiş bir oyun sırasında koşma ve zıplama süresiyle20 ve oyun sırasında oksijen alımı ve yoğunluğuyla ilişkilendirilmiştir.16,24 Kadın ve erkek basketbol oyuncuları için ortalama VO2max değerleri sırasıyla 44,0-54,0 ve 50-60 mL/kg/dk aralığında bildirilmiştir.26 Ancak değerler pozisyona göre değişmektedir ve gardlar pivotlardan daha yüksek aerobik kapasiteye sahip olma eğilimindedir.23 Bir çalışma, antrenman sırasında oyuncuların kalp atış hızının izlenmesinin VO2max ile ilişkili olduğunu ve aerobik uygunluk seviyesinin oluşturulması ve sürdürülmesinde antrenman kalitesinin artırılmasına yardımcı olabileceğini öne sürmektedir.8

Yürümek ve ayakta durmak için harcanan oyun süresinin yüksek yüzdesine rağmen nispeten yüksek aerobik talep seviyesi, aerobik metabolizmanın oksijene bağlı süreçler olduğu bilinen laktatın uzaklaştırılması ve PCr'nin yenilenmesinde kritik öneme sahip olduğunu göstermektedir.22 PCr'nin yenilenmesi, kaslara yüksek yoğunluklu kasılmaları sürdürmek için enerji sağlar. Genel olarak, basketbolda aralıklı aktivite modeli, yüksek yoğunluklu tekrarlanan kısa nöbetleri sürdürmek için yeterli aerobik yetenekler gerektirir.

Egzersiz.2 Geniş oyuncu değişikliğine izin veren ve molalar, devre arası ve çeyrekler arasında dinlenme süreleri sağlayan oyun kuralları, aerobik enerji sisteminin sürekli yüksek yoğunluklu çabalar için anaerobik sistemi yenileme yeteneğini geliştirmeye yardımcı olur.

VÜCUT KOMPOZISYONU

Vücut kompozisyonu veya yağ kütlesine kıyasla yağsız kas kütlesi miktarı, çoğu spor için genellikle dikkate alınan bir husustur ve farklı kompozisyonlar farklı sporlarda başarıyı öngörebilir. Boy uzunluğu elbette genetik olarak belirlenirken, vücut kompozisyonundaki değişiklikler uygun antrenman ve beslenme yoluyla elde edilebilir. Birçok basketbol oyuncusu için, uzun rekabet sezonu boyunca kilolarını ve yağsız kütlelerini korumak genellikle en büyük sorundur.

Çoğu elit basketbol sporcusu nispeten uzun ve zayıf olma eğilimindedir. Belirli bir vücut yapısı, basketbolda başarı için diğer sporlarda olduğu gibi önemli bir faktör olmayabilir, ancak bir oyuncunun pozisyonunu büyük ölçüde belirler. Guard pozisyonu genellikle daha düşük vücut kütlesi, vücut yağ yüzdesi ve boy ile karakterize edilirken, forvet ve pivot pozisyonları genellikle daha uzun, daha ağır ve daha yüksek vücut yağ yüzdesine sahiptir.23 Elit basketbolda vücut kompozisyonu, aerobik uygunluk, anaerobik güç ve pozisyonel roller arasında güçlü bir ilişki vardır.5,20

Liseli basketbol oyuncularının tipik vücut kompozisyonu hakkında çok az veri bulunmaktadır. Madison, WI'daki liseli erkek (n=61) ve kadın (n=54) oyuncuların tanımlandığı bir çalışma yayınlanmıştır.9 Kadın sporcular ortalama 61,54 ± 8,68 kg (135,39 ± 19,10 lbs) ağırlığında ve %20,45 ± 4,65 vücut yağ oranına sahipken, erkekler ortalama 74,95 ± 12,02 kg (164,89 ± 26,44 lbs) ağırlığında ve %11,98 ± 4,30 vücut yağ oranına sahiptir. Dikey sıçrama, sprint süreleri ve çeviklik testleri yapılmıştır; ancak sonuçlar vücut kompozisyonu ile ilişkili olarak analiz edilmemiştir.9 Profesyonel düzeyde, Tablo 1 1997-2012 yılları arasında NBA'de draft edilen ve serbest oyuncuların ortalama antropometrik özelliklerini özetlemektedir.25 Genel olarak, basketbol takımlarının boy, vücut kütlesi ve kompozisyonuna ilişkin veriler, oyuncuların başarı oranlarından bağımsız olarak vücut ölçülerinde büyük farklılıklar gösterdiğini ortaya koymaktadır.14,18,21

GÜÇ, KUVVET VE ÇEVIKLIK

Kuvvet, güç ve çeviklik basketbol performansının önemli belirleyicileridir.12,15,26 Örneğin, alt vücut kuvvetinin oyun süresinin güçlü bir belirleyicisi olduğu gösterilmiştir12 ve üst vücut kuvveti ile birlikte başarılı pota altı hareketlerinin gerçekleştirilmesinden sorumludur. Delextrat ve arkadaşları5 elit oyuncuların 1 tekrarlı maksimum (1-RM) bench press'te (+%18,6 veya 223 lbs) ortalama seviyedeki oyunculara kıyasla önemli ölçüde daha iyi performans gösterdiğini ortaya koymuştur. İlginç bir şekilde, NBA Seçmeleri Öncesi Kombine antrenmanlarında görüldüğü üzere, son altı yılda üst vücut kuvvetinde istikrarlı bir düşüş olduğu görülmektedir; seçmelere katılmaya uygun oyuncuların %10'u minimum 185 lbs bench press yapamamıştır.25

Çeviklik, spor becerilerini yerine getirmek için kontrol altında hızlı hareket etme ve yön değiştirme yeteneğidir; güç ise hız ve kuvveti hızlı bir şekilde birleştirme yeteneğidir, bunun en iyi örneği sprint ve zıplama yetenekleri olabilir. Elit oyuncuların ortalama seviyedeki oyunculara kıyasla daha üstün çeviklik ve sprint sürelerine sahip olduğu bulunmuştur.5 Pozisyona göre, oyun kurucuların çeviklik testlerinde forvet ve pivotlardan daha hızlı olduğu, sprint testlerinde ise bu oyuncular arasında şaşırtıcı bir fark olmadığı bulunmuştur.10 Farklı seviyelerdeki basketbol oyuncuları arasında dikey sıçrama performansında önemli farklılıklar bulunmuştur,5,10 bu da en iyi oyuncuların diğerlerinden daha yükseğe sıçrama eğiliminde olduğunu düşündürmektedir. Bazı basketbolcular, üst düzey performans gerekliliklerini yerine getirmek için 35" gibi yüksek dikey sıçrama değerlerine sahiptir.1,15,21 Tablo 2'de NBA oyuncularının pozisyona göre kombine değerlendirme verileri gösterilmektedir.25 Genel olarak, basketbol sporcuları oyunun taleplerini karşılamak için kısa ve yoğun egzersizler kullanarak kuvvet, çeviklik ve güç gelişimine odaklanmalıdır. Bununla birlikte, yukarıda açıklandığı gibi, aerobik uygunluk göz ardı edilmemelidir, bu nedenle bir antrenman programı kardiyovasküler temel oluşturmak için çalışmalar da içermelidir.

ÖZET

Basketbol, rekabetçi oyun bağlamında yürütülen çeşitli bireysel ve kolektif becerileri bir araya getirir. Basketbolda mükemmellik için ideal fizik ve fizyoloji yeterli değildir.15 Ancak bu bileşenleri anlamak ve bu bilgiyi antrenman ve beslenme planları oluşturmak için kullanmak tüm beceri seviyelerindeki sporculara fayda sağlayabilir. Güç, kuvvet ve çeviklik basketbolda başarıyı öngörebilirken, sporun bir dayanıklılık bileşeni vardır ve aerobik ve anaerobik sistemler genel enerji taleplerine katkıda bulunur. Son olarak, oyun tarzındaki oyun ve stratejik farklılıklar basketbol oyuncusunun fizyolojik gereksinimlerini etkileyebilir ve göz ardı edilmemelidir.11

REFERENCES

1. Abdelkrim N. B., E.F. Saloua, and E.A. Jalila (2007). Time-motion analysis and physiological data of elite under-19-year-old basketball players during competition. Br. J. Sport. Med. 41:69-75.

2. Bishop, D. (2004). The effects of travel on team performance in the Australian national netball competition. J. Sci. Med. Sport. 7:118-122.

3. Cuiti, C., C. Marcello, C. Macisa, C. Onnisa, E. Solinasa, R. Laia, and C. Concu (2004). Improved aerobic power by detraining in basketball players mainly trained for strength. Res. Sport. Med. 6:325-3335.

4. Crisafulli, A., F. Melis, F. Tocco, P. Laconi, C. Lai, and A. Concu (2002). External mechanical work versus oxidative energy consumption ratio during a basketball field test. J. Sports Med. Phys. Fit. 42:409–417.

5. Delextrat A. and D. Cohen (2008). Physiological testing of basketball players: toward a standard evaluation of anaerobic fitness. J. Strength Cond. Res. 22:1066-72.

6. Drinkwater E.J., D.B. Pyne, and M.J. Mckenna (2010). Design and interpretation of anthropometric and fitness testing of basketball players. Sports Med. 38:565–578.

7. Gillam, G.M. (1985). Identification of anthropometric and physiological characteristics relative to participation in college basketball. Natl. Strength Cond. Assoc. J. 7:34–36.

8. Gocentas, A., A. Landor, and A. Andziulis (2004). Dependence of intensity of specific basketball exercise from aerobic capacity. Papers Anthrop. 13:9-17.

9. Greene, J.J., T.A. McGuine, G. Leverson, and T.M. Best (1998). Anthropometric and performance measures for high school basketball players. J. Athl. Train. 33:229-232.

10. Hoare, D.G. (2000). Predicting success in junior elite basketball players. The contribution of anthropometric and physiological attributes. J. Sci. Med. Sport. 3:391-405.

11. Hoffman, J.R. (2003). Physiology of basketball. In: D.B. McKeag (ed). Basketball. Oxford: Blackwell Science, pp. 12–24.

12. Hoffman J.R., G. Tenenbaum, C.M. Maresh, and W.J. Kraemer (1996). Relationship between athletic performance tests and playing time in elite college basketball players. J. Strength Cond. Res. 10:67–71.

13. Hoffman J.R., A.C. Fry, R. Howard, C. M. Maresh, and W.J. Kraemer (1991). Strength, speed and endurance changes during the course of a division I basketball season. J. Appl. Sport Sci. Res. 5:144–149.

14. Janeira M.A. and J. Maia (1998). Game intensity in basketball. An interactionist view linking time-motion analysis, lactate concentration and heart rate. Coach Sport. Sci. J. 3:26-30.

15. Latin R.W., K. Berg, and T. Baechle (1994). Physical and performance characteristics of NCAA division I male basketball players. J. Strength Cond. Res. 8:214–218.

16. McInnes S.E., J.S. Carlson, C.J. Jones, and M.J. McKenna (1995). The physiological load imposed on basketball players during competition. J. Sports Sci. 13:387–397.

17. Meckel Y., R. Gottlieb and A. Eliakim (2009). Repeated sprint tests in young basketball players at different game stages. Eur. J. Appl. Physiol. 107:273–279.

18. Metaxas, T.I., N. Koutlianos, N.T. Sendelides, and A. Mandroukas (2009). Preseason physiological profile of soccer and basketball players in different divisions. J. Strength Cond. Res. 23:1704-1713.

19. Montgomery, P.G., D.B. Pyne, and C.L. Minahan (2010). The physical and physiological demands of basketball training and competition. Int. J. Sports Physio. Perf. 5:75-86.

20. Narazaki, K., K. Narazaki, K. Berg, N. Stergiou, and B. Chen (2009). Physiological demands of competitive basketball. Scand. J. Med. Sci. Sport. 19:425-432.

21. Ostojic, S.M., S. Mazic, and N. Dikic (2006). Profiling in basketball: Physical and physiological characteristics of elite players. J. Strength Cond. Res. 20:740-744.

22. Piiper J. and P. Spiller (1970). Repayment of O2 dept and resynthesis of high energy phosphates in gastrocnemius muscle of the dog. J. Appl. Physiol. 28:657–662.

23. Sallet, P., D. Perrier, J.M. Ferret, V. Vitelli, and G. Baverel (2005). Physiological differences in professional basketball players as a function of playing position and level of play. J. Sports Med. Phys. Fit. 45:291-294.

24. Taylor, J. (2004). A tactical metabolic training model for collegiate basketball. Strength Cond. J. 26:22–29.

25. Unpublished data, 15 year average of Combine results posted on NBA.com (1997-2012, N=4196), compiled by the analytics team for the San Antonio Spurs

26. Ziv, G. and R. Lidor (2009). Physical attributes, physiological characteristics, on-court performances and nutritional strategies of female and male basketball players. Sports Med. 39:547-568.

https://www.gssiweb.org/en/sports-science-exchange/Article/physiologic-profile-of-basketball-athletes